Băng phiến

BĂNG PHIẾN   (冰 片)

Borneocamphor

Tên thuốc: Long não (chất lấy từ cây Đại bi, Từ bi, Đại ngải).

Tên gọi khác: Yết bà la hương (Bản Thảo Diễn Nghĩa), Bà luật hương (Gia Hựu Bản Thảo Đồ Kinh), Băng phiến não, Mai hoa não (Tục Danh

Tên khoa học: Bocneola, Borneocamphor, Borneol.

Thu hái, sơ chế: Lá có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa hè, lấy về rửa sạch phơi khô. Khi cắt để lấy Mai hoa băng phiến cần chọn vào mùa thu đông vì mùa này cây có nhiều Băng phiến.

Phần dùng làm thuốc: Chất tinh đặc cắt lấy từ lá và búp cây đại bì.

Mô tả dược liệu: Dùng thể kết tinh sau khi luyện thành, bởi nhựa cây long não, thành phẩm dạng phiến hình đa góc, hoặc hình hạt thóc hình trắng nhạt, trắng, mùi thơm cay mát đặc biệt, hạt thô lớn như hạt luá mạch. Gọi là Đại mai phiến thì màu trắng hơn bóng mượt. Nhị mai phiến nhỏ hơn Đại mai phiến. Tương tự Tam mai phiến, Tứ mai phiến sắc hơi ghé màu xám trắng, thể hiện dạng hạt thóc. Khí vị kém hơn. Ngoài ra có một loại Cơ mai phiến là tinh chế phẩm của Chương não đặc biệt là nồng nặc, phẩm chất kém hơn, khác với Long não, Băng phiến.

Bào chế: Thường người ta chế băng phiến bằng nồi cất thủ công gồm 1 nồi đáy thường có thể dùng bằng nồi thổi cơm cũng được, một cái chõ, trên để thau hay chảo làm lạnh. Cho lá và cành đại bi đâm nhỏ vào nồi, thêm nước vào cho ngập lá, chét kín chõ và thau, sau đó đun nhẹ, giữ cho lửa nhỏ trong vòng 3-4 giờ, mai hoa băng phiến thăng hoa lên sẽ bám vào đáy thau, cạo ép cho hết dầu và tinh chế. Muốn tinh chế mai hoa băng phiến, trộn băng phiến thô với than cửu, theo tỷ lế 100 phần băng phiến thô, thêm 5 phần than củi, 3 phần vôi bột, cho hỗn hợp này vào một nồi gang nhỏ, trên nồi gang đặt 1 cái chõ, đậy vung chét kín. Đun nhẹ, Băng phiến sẽ thăng hoa lên, bám vào thành chõ, cạo lấy là được. Tỷ lệ Băng phiến thu được thường là 0,3-0,5%.

Bảo quản: Đậy trong lọ thủy tinh thật kín, thuốc dễ bay hơi.

Tác dụng : Khai khiếu tinh thần, đồng thời có tác dụng chỉ thống, thoái ế.

Tính vị, Qui kinh: Vị cay đắng, tính hơi lạnh, nhập Kinh tâm, Tỳ phế.

Chủ trị:

+ Trị hôn mê lạnh tay chân, co giật, các loại bệnh ngứa lở, chứng ở họng và ở mắt (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Liều dùng: Dùng từ 0,3-0,9g bỏ vào hoàn thuốc, thuốc tán, bên ngoài dùng tùy ý thích đáng đâm nhỏ điểm vào. Vị thuốc này không sắc với thuốc.

Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai khi uống nên cẩn thận trong, không có thiệt tà cấm dùng, không được uống với rượu vì thuốc sẽ bị rượu dẫn mau quá sẽ ngộ độc.

Đơn thuốc kinh nghiệm :

+ Trị đầu não đau nhức, dùng phiến não 3g, cuộn trong giấy đốt lên, lấy lửa xông vào mũi, sau đó nôn ra đờm nhớt là bớt (Thọ Thành Phương).

+ Trị họng sưng đau do nhiệt: Đăng tâm 3g, Hoàng nghiệt 1,5g, đốt tồn tính. Bạch phàn 2,1g nung qua, Băng phiến não 0,6g, tán bột mỗi lần lấy 0,3-0,6g thổi vào nơi đau (Tần Hồ Tậïp Giản Phương).

+ Trị bệnh đỏ mũi dùng Phiến não điểm vào thì tự lành (Tập Giản Phương).

+ Trị thương hàn thè lưỡi dài ra: Mai hoa băng phiến 1,5g, tán bột xức vào (Hồng Mại Di Kiên Trí Phương).

+ Trị đau nhức răng: Mai hoa não, Chu sa tán bột, mỗi thứ 1 chút bôi vào là lành ngay (Tập Giản Phương).

+ Trị nội nhọt:  Phiến não 1-2 phân, hòa nước hành bôi vào (Giản Tiện Phương).

+ Trị mụn đỏ nổi trên mũi (Tửu tra tỷ): Não tử, trộn sữa bôi nhiều lần (Phổ Tế Phương),

+ Rượu giầm gừng bột, Tam nại, Băng phiến xức để đuổi phong thấp, thoa bóp để khỏi đau nhức, thơm người sau khi đẻ (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

+ Trị viêm tai giữa, viêm ống tai ngoài, thấp chẩn vành tai có hiệu quả: Khô phàn 10 phần, Băng phiến 1 phần xức ngoài (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

+ Trị trúng phong kinh giản, lạnh tay lạnh chân, hôn mê: Ngưu hoàng, Uất kim, Tê giác, Hoàng cầm, Hoàng liên, Hùng hoàng, Sơn chi, Chu sa, mỗi thứ 30g, Băng phiến, Xạ hương mỗi thứ 4,5g, Trân châu 1,5g, tán bột làm viên uống theo  toa (An Cung Ngưu Hoàng Hoàn ).

+ Trị tất cả bệnh đột ngột hôn mê nặng: Băng phiến 6g, Chu sa 9g, Hùng hoàng 30g, Tạo phàn 60g, Hỏa tiêu 24g, tán bột, cất kín, mỗi lần dùng 1 ly điểm vào khoé trong mắt, ngoài ra dùng 3 phân uống với nước (Tỉnh Não Đơn).

+ Trị đau nhức lợi răng, sưng răng, ở viêm mạc miệng trẻ con nga khẩu sang. Có thể dùng thuốc có thể dùng thuốc thổi vào miệng, hoặc xoa vào nơi đau, sau khi xức nước bọt dãi ra nhiều lúc sau có thể mửa nôn ra: Băng phiến, Bằng sa, Nguyên minh phấn, Chu sa, tán bột (Bằng Bằng Tán).

+ Trị mắt sưng đỏ, có màng. Băng phiến tán bột điểm vào mắt (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).