Dưỡng sinh mùa đông

Mùa Đông trời lạnh đất khô, cây cối trụi tàn, gió lạnh, côn trùng ẩn lánh, mọi vật đang ở trong trạng thái ngủ đông để nuôi dưỡng sức lực. Đây là thời kỳ khí Dương tiềm phục bên trong, khí Âm cực thịnh, mọi vật đều đang bế tàng. Để thuận ứng với cái khí bế tàng trong mùa Đông, cần cất giữ Dương khí và bảo vệ Âm khí (liễm Âm hộ Dương), cần tránh chỗ lạnh gần chỗ ấm (tỵ Hàn tựu Ôn).

Đồng thời mùa Đông các loại tật bệnh cũng khởi phát nhiều, làm cho thể chất người ta suy yếu, cho nên càng phải chú ý giữ gìn sức khoẻ.

1. Sinh hoạt Dưỡng Tàng

Dương khí trong cơ thể cũng như mặt trời, nó cần sưởi ấm cho mọi vật trong tự nhiên, nếu mất đi thì vạn vật không thể tồn tại được. Cơ thể con người cũng vậy, nếu không còn dương khí sẽ mất đi hoạt lực thay cũ đổi mới. Bởi vậy, sinh hoạt trong mùa Đông chú trọng ở chỗ “dưỡng tàng”.

• Ăn mặc kín đáo, đủ ấm.
• Vận động hợp lý, nhẹ nhàng. Khi vận động tránh để mồ hôi ra ồ ạt mà dễ nhiễm lạnh.
• Ngủ sớm và dậy muộn. Ngủ sớm khi mặt trời vừa lặn để giữ ấm cơ thể nhằm bảo vệ Dương khí. Khi ngủ, Âm khí được nuôi dưỡng tốt hơn khi thức, cho nên ngủ dậy muộn chính là để kéo dài thời gian di dưỡng Âm khí. Thức ngủ theo nhịp điệu như vậy cũng chính là tuân theo quy tắc “tỵ hàn tựu ôn” trong mùa Đông.

2. Điều dưỡng tinh thần

Dưỡng sinh vào mùa Đông không nên để cho tinh thần và tình cảm lên đến cực độ. Tình chí quá độ sẽ làm cho Dương khí bị nhiễu loạn, không còn đủ sức cân bằng với phần Âm, gây nên trạng thái mất quân bình Âm Dương, làm tổn hại đến sức khỏe và tuổi thọ.

3. Ăn uống nên tuân theo nguyên tắc “Thu Đông Dưỡng Âm”

Mùa Đông điều dưỡng ăn uống cần tuân theo lời dạy của người xưa: “Thu Đông dưỡng âm”, “không quấy nhiễu dương khí”, “hư thì bồ nó, lạnh thì làm ấm nó”.

Mùa Đông thời tiết cực lạnh, dễ bị cảm nhiễm hàn tà, nên hạn chế ăn các đồ sống lạnh, nê trệ để tránh bị tổn thương dương khí của Tỳ Vị, gây ra các triệu chứng ỉa chảy phân sống, chân tay cứng lạnh,…

Các thực phẩm có vị cay thiên về tính nhiệt như: hành, gừng, tỏi, ớt, tía tô, hạt tiêu, quế, hồi,.. khi dùng vào mùa đông có thể trừ hàn và kích thích tăng nhiệt lượng cho cơ thể. Tuy nhiên không nên lạm dụng ăn quá nhiều dễ làm cho Dương khí uất kết, tạo nên một thứ nhiệt tà ẩn náu bên trong cơ thể, sang mùa Xuân, Dương khí thăng phát dễ gây nên những chứng bệnh nhiệt.

Trong mùa Đông, buổi sáng nên ăn bát cháo nóng, bữa chiều nên ăn ít. Ăn xong tốt nhất nên lấy tay xoa bụng và đi bách bộ.